Ο Δ.Α. - « Ελύμνιος » θυμάται και γράφει
« Τα λουλούδια, τα οικόσιτα της Νοσταλγίας...τα λουλούδια τα νήπια της βροχής που τρέμουν...τα μικρά και τετράποδα στο μονοπάτι...τ΄αψηλά στους ήλιους και τα ρεμβοκίνητα!»... ...κι΄έλεγα...τί μουσική πανδαισία είναι αυτή!.. ποιά χρυσοκλωστή έχει κεντήσει τους στίχους:..από ποιούς αρχαγγελικούς κόσμους μας έρχονται;... « Ε ».
Aθήνα : Στο « REX »
19 Οκτωβρίου 1964. Κι΄ήταν η πρώτη παρουσίαση ενός μνημειακού λαϊκού Ορατορίου, σταθμός στη μουσική, στη γλωσσική παράδοση και στη λογοτεχνία - μια ευτυχής στιγμή στην ιστορία του νεότερου ελληνικού πολιτισμού - που...παρ΄ότι βρισκόμουν στην Αθήνα, δεν ήταν δυνατόν να παρακολουθήσω. Γιατί...τί δυνατότητες είχε ένας 17χρονος τότε επαρχιώτης μαθητής του παλαιού Οκταταξίου Γυμνασίου, να παρακολουθήσει ένα καινοφανές « συμπίλημα » χροιάς θρησκευτικής και τελετουργικής ( πάντρεμα Μπαχ και τροπαρίων ), που και οι ίδιοι αυτοί δημιουργοί είχαν επιφυλάξεις για την αποδοχή του;.. Άλλωστε, μαθητές εμείς της αλλοπρόσαλλης μετεμφυλιακής εκείνης εποχής, δεν διδασκόμαστε Ρίτσους κι΄Ελύτηδες...οι Θεοδωράκηδες και οι συν αυτώ χτυπούσαν κακόηχα στ΄αυτιά μας...ήταν λέει επικίνδυνοι κομμουνιστές...και στα σκαλιά του Γυμνασίου π΄ανεβαίναμε στις τάξεις του ορόφου, δεσπόζανε χρωματιστές - αιματηρές αφίσες που αναθεμάτιζαν τον « Κόκκινο Δεκέμβρη »!... Ετούτα σαν ξεκίνημα κι΄(« ειρήσθω εν παρόδω »)...
1964 - 1967
Ήταν μια εποχή πολιτικής αστάθειας ( και πότε δηλαδή στη χώρα μας υπήρξε σταθερότητα!.. ), εποχή του « Ανένδοτου ( Γερο-Παπαντρεϊκού ) Αγώνα »... Του « 1-1-4 », των εναργών « Λαμπράκηδων », του « Σκάνδαλου Ασπίδα », των εναλλασσόμενων « Αποστατών »... των « Τσάτσων - Μήτσων - Κώτσων » και του θρυλικού « Γαρ-γάλατα » που σατίριζε καθημερινά ο Μητρόπουλος...κι΄ήταν που στα « Νέα » ο Ψαθάς με δημοκρατικά χρονογραφήματα απλώνονταν στη νεολαία...και που ο δικός μας Νίκος Τσιφόρος αναφερόταν στο κυνήγι της εξουσίας σε...« γερολιμέντα που ραμολίσανε προ πολλού!..» ( υπονοώντας τον Γ.Παπανδρέου και τον Π.Κανελόπουλο - την περίοδο εκείνη Πρωθυπουργό ).
Αθήνα : Στο « ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ »
Τρία χρόνια μετά ( αρχές του ΄67 - και λίγο πριν τη Χούντα ), ανηφόριζα τη Σταδίου - 20χρονος τότε σπουδαστής Ναυπηγός - κι΄εκεί στην Πλατεία Παλαιάς Βουλής ( όπου το άγαλμα του έφιππου Κολοκοτρώνη ), στο βάθος της Πλατείας το θέατρο « Κεντρικόν » ( έπαιζε τότε η Καρέζη ), φιγουράριζαν κάποιες μόλις φρεσκοβαλμένες αφίσες... πως την αποψινή βραδιά θα δίνονταν σε συναυλία το έργο των Θεοδωράκη-Ελύτη « Άξιον Εστί », καθώς ο υπαίθριος χώρος του αρχαίου « Ηρώδειου » είχε απαγορευθεί να δωθεί στον αριστερό συνθέτη...γιατί ο λαικός τραγουδιστής ( ο « μπουζουκτσής » ) Γρηγόρης Μπιθικώτσης...θα « βεβήλωνε » ( λέγαν ) το χώρο!.. Δεν είχα ιδέα από Θεοδωράκη εκτός από κανα-δυό ελαφρολαϊκά σουξέ, κι΄εκείνα σχεδόν σε μισο-απαγορεύση ( γιατί η τότε Πολιτεία δε σήκωνε υπονοούμενα και τέτοια!..)... Σαφώς δε γνώριζα ούτε και τον Ελύτη ( που θα ΄παιρνε το Νόμπελ, σε κάποια χρόνια αργότερα ), κι΄άλλωστε στα σχολεία μας κρατούσαν τα πρωτεία οι ελλόγιμοι ( της καθαρεύουσας ακόμη ποιητές ), σαφώς κι΄ο γλαφυρός ( για Μαρξιστής - ακίνδυνος!.. ) Παπαδιαμάντης. Άλλοι καιροί!.. Ας είναι. Έσπευσα στο γκισέ. Για λίγο περιμένοντας, αργόσχολοι καθήμενοι του πλάϊ καφενείου με πληροφόρησαν μ΄αποτροπή, πως δεν αξίζει τάχα η συναυλία...« ακαταλαβίστικα πράγματα » - λέγαν!.. Με σχετικό ενδοιασμό ( δεν ήξερα...), έκοψα εισιτήριο. « Φοιτητικό, του εξώστη » - είπα!..
Στη συναυλία...
« Τότε είπε...και γεννήθηκεν η θάλασσα...και είδα και θαύμασα...και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ΄εικόνα και ομοίωσή μου...» - « Η Γένεσις ».
Το βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα...« καρφίτσα δεν έπεφτε!.. ». Μ΄ένα σοβαρό στην πλατεία - διανοούμενο ως φαίνονταν κοινό - κι΄ένα ενθουσιώδες νεανικό-φοιτητικό σμάρι στον πάνω εξώστη, που...παρ΄όλη τη θέα που υποτίθεται προσέφερε, εν τούτοις θυμάμαι πατούσαμε όρθιοι πάνω στ΄αναδιπλωμένα του καθίσματα!.. Επί σκηνής τα πράγματα είχαν - σαν όπως του Τέμπλου - μια εκκλησιαστική αυστηρότητα και ταπεινοφροσύνη αντάμα... με χορωδούς σε δυό ψαλτήρια και μ΄αρχιψάλτη το βαρύτονο Θεόδωρο Δημήτριεφ. Τα δυό έντεχνα μπουζούκια που ανέκρουαν θαρρείς νότες βυζαντινές, ήταν στα χέρια των βιρτουόζων Λάκη Καρνέζη και Κώστα Παπαδόπουλου, το λαϊκότροπο - μα ψαλτικό το πιο πολύ τραγούδι - ήταν εμπιστευμένο στην ξύλινη φωνή του λαϊκού βάρδου Γρηγόρη Μπιθικώτση... τα αναγνώσματα στη δωρική - Καζαντζακική αφήγηση του αλησμόνητου Μάνου Κατράκη...και η διεύθυνση στα κυματιστά σαλευόμενα χέρια και στ΄ακροδάχτυλα - δίχως μπαγκέτα - του θεόρατου Μίκη Θεοδωράκη!..
Ιδού εγώ λοιπόν...
...ο πλασμένος για τα νησιά του Αιγαίου...ο εραστής του σκιρτήματος των ζαρκαδιών...και ο μύστης των φύλλων της ελιάς...ο ηλιοπότης και ακριδοκτόνος!.. Ο ποιητής ανυψώνει τον καταφρονεμένο απ΄την Ευρώπη Έλληνα - που λες και δε ματώθηκε « κατά βαρβάρων » μαχόμενος...που λες και δεν μπερδεύτηκε με τις πρακτορικές αλχημίες των αλλοδαπών συμφερόντων σ΄ένα αιματοβόρο εμφύλιο... που λες δεν δεινοπάθησε... δεν κακοπάθησε... μα τώρα αναγεννιέται, ξεπλένοντας τα κακουργήματα και « ξεπληρώνοντας με φως - αντίδωρο, τα αίματα των θλιβερών φονιάδων...».
Τα αναγνώσματα...
...προσέδωσαν τον Ευαγγελικό χαρακτήρα της Ελύτειας Βίβλου και αποδώσαν το διδακτικό σκοπό της Θεοδωράκειας λειτουργίας, που και στα αναγνώσματα περνούν περίοδοι ιστορικοί του Έθνους... Η Πορεία προς το Μέτωπο κι΄ο επιθανάτιος ρόγχος των ετοιμοθάνατων...« Όϊ, Όϊ, μάνα μου!., Όϊ, Όϊ, μάνα μου!..»...η Μεγάλη Έξοδος, που αποτρόπαια και τραγικά... « την άλλη μέρα στήνει στον τοίχο τριάντα!..»... Το Προφητικόν... που αιθέρια ατενίζει προς « το Ερεχθείο των πουλιών » κι΄οραματίζεται την « επανάσταση φυτών και λουλουδιών »... προσέδωσαν στο όλο μυσταγωγικό - μετά τα Πάθη των παθών - την προσμονή της εξιλέωσης κι΄Ανάστασης, ενός ανάλγητου - αυριανού Ανθρώπου... και μιας μελλοντικής ευτυχισμένης προσδοκίας!..
Τα τραγούδια
Ένα το χελιδόνι κι΄η άνοιξη ακριβή... με τους χιλιάδες νεκρούς των τροχών, που αναζητούν την ψυχή τους περιπλανόμενη στους μακρινούς λειμώνες των άστρων - περί λύχνων αφάς!.. Και σε ΄κείνο της δικαιοσύνης τον ήλιο το νοητό - σύμβολο εσαεί αξιών ελευθερίας κι΄αγάπης... Βομβαρδισμένης αγάπης, μιας απομακρυσμένης πέεερα Μητέρας - αξέχαστο ίδιο « Ρόδο Αμάραντο » - που μεταφέρνει σκεπτικισμούς βασανιστικούς... στις σκοτεινές της γκρίζας φώκιας σπηλιές - αποθέτες των ανθρωπίνων δακρύων, των κοπετών και της ζωής των βασάνων... Τραγούδια όλα ετούτα με λυρισμό...πότε δροσερά, πότε ζοφώδη ( « άλλος ο τόπος κι΄άλλος ο χρόνος » θα δηλώσει ο Μπιθικώτσης που τα ερμήνευσε )...που συναντούν λύπες, χαρές, μοιρολόγια και βάσανα... απόγνωση, αδικία και των αθώων τη Μοίρα - που δεν είναι...παρά « η δική μας Μοίρα!..».
Δοξαστικόν!..
...και - κυριαρχεί η Ελλάδα!.. Γιατί όντως, δοξολογείται ο τόπος, η στεριά, τα δέντρα και τα βουνά, η θάλασσα, τα καράβια και τα νησιά, οι άνεμοι, τα λουλούδια!.. Α, ναι!..μαζί τους και η Πλειάδα των αγλαϊνών καλλιπλόκαμων κοριτσιών μας...
« Η Έρση, η Μυρτώ, η Μαρίνα, η Ελένη, η Ρωξάνη, η Φωτεινή, η Άννα, η Αλεξάνδρα, η Κύνθια!..».
Ναι! Στο « Δοξαστικόν » κυριαρχεί, πρωταγωνιστεί και δοξάζεται...χαιρετίζεται και αποθεώνεται η Πατρίδα μας η Ελλάδα!..
« Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των κήπων... Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου!.. Χαίρε η Ονειροτόκος, Χαίρε η Πελαγινή...Χαίρε η αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη!..».
Κριτήριο το συναίσθημα...
Τότε... εκτός ελαχίστων, καθώς το έργο ( μουσικό και ποιητικό ) δεν είχε ακόμη πλατιάσει στον ευρύτερο πληθυσμό ( η παιδεία το αγνοούσε κι΄αυτή - είτε και αρχικά στάθηκε απέναντί του επιφυλακτική )... στο σύνολό μας οι θεατές και ακροατές - ακατατόπιστοι - ελάχιστα καταλάβαμε!.. Ωστόσο εντυπωσιασμένοι, είτε απορημένοι... αλλ΄όμως όλοι συγκινημένοι, βιώσαμε τα βαθύτερα συναισθήματα... Κι΄αυτό ήταν το σπουδαιότερο. Γιατί ως βάση οι τεχνοκριτικοί θεωρούν πως ένα έργο Τέχνης καταξιώνεται απ΄το συναίσθημα και μόνο, ετούτο που εσώψυχα σου προκαλεί... Κι΄αυτό το συλλαμβάνεις με τη δύναμη του νου και του μυαλού... και με τα μέσα που σε προίκισαν η φύση κι΄ο Θεός - ως υποστήριζε κι΄ο προ ολίγου με το Νόμπελ τιμηθείς, Γιώργος Σεφέρης.
Επίλογος
Οι πρώτοι μου ενδοιασμοί ξεχάστηκαν!.. Η ακούσια ενόχληση που προκάλεσα κατά τη διάρκεια της συναυλίας ( σπρώχνοντας εν αγνοία με το πόδι μου κάποιο μπουκάλι άδειο αναψυκτικού στο διάδρομο μ΄ανατριχιαστική διαδρομή!.. - δεχόμενος από σκηνής τη δυσθυμία του συνθέτη...), τώρα ξεχάστηκαν... Κι΄η πιο συναισθηματική στιγμή που αποκόμισα, ήταν όταν απ΄την πλατεία κάποιος κύριος - ως τότε άγνωστος, στην όψη ευειδής - σηκώθηκε και υποκλήθηκε ευγενικά στο χειροκρήτημά μας... Ήταν, ο Οδυσσέας Ελύτης!.. Αλήθεια!... τί τυχερός αισθάνομαι που έζησα τέτοιες αξέχαστες - ανεπανάληπτες στιγμές!!... Θεοδωράκης - Ελύτης - Μπιθικώτσης - Κατράκης - Δημήτριεφ... Τους θυμήθηκα σήμερα... Για μένα - Επετειακά - 57 ( ή 60 ) χρόνια μετά!..
« Νυν, Νυν το μηδέν...και Αιέν ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας!..».
. Δ.Α. - « Ελύμνιος ».
Σημ. Οι ερανισμοί του κειμένου ( μελοποιημένου και αμελοποίητου ) προέρχονται από το ποιητικό έργο « Άξιον Εστί » του Οδ. Ελύτη.
Η φωτό : 19 Οκτ. 1964. Αθήνα - Αίθουσα « REX ». Από ΑΡ. προς ΔΕ. Θόδωρος Δημήτριεφ - Οδυσσέας Ελύτης - Μίκης Θεοδωράκης - Μάνος Κατράκης - Γρηγόρης Μπιθικώτσης. ( Διαδίκτυο ).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια οσο το δυνατόν φιλτράρονται ως προς το ύφος και το ήθος τους.
Kάθε υβριστικό ,προσβλητικό ή άσχετο με το θέμα της ανάρτησης σχόλιο θα διαγράφεται .
Εγκρίνονται μόνο τα μηνύματα στα οποία εκφράζονται υγιείς απόψεις.
Ο κάθε σχολιαστής υπογράφει ηλεκτρονικά το σχόλιο του και είναι υπεύθυνος έναντι των νόμων.
Το ΜΑΝΤΟΥΔΙ NEWS δεν ενστερνίζεται και δεν φέρει καμία ευθύνη για όσα γράφουν οι αναγνώστες στα σχόλια τους.